Wonden: oorzaken en behandelingen

Circulatiestoorniswonden ontstaan door onvoldoende zuurstofvoorziening en/of voeding van de weefselcellen. Als gevolg hiervan ontstaan bijvoorbeeld decubitus (doorligplekken), ulcus cruris (open beenwonden) of een diabetische voet.

Decubitus

Een decubitus (doorligplek) is een beschadiging van de huid, die vaak ontstaat op een plek waar een bot uitsteekt, bijvoorbeeld bij de stuit of de hielen. Deze wond krijgt u door permanente druk op één plek, omdat u te lang in dezelfde houding ligt of zit, vaak in combinatie met verschuivingen.

Wat is de behandeling?

Naast de juiste wondbehandeling is de belangrijkste factor het wegnemen van de druk- en schuifkrachten. Dit kan door het toepassen van wisselhouding en vrij leggen van bijvoorbeeld de hielen en zoveel mogelijk mobiel te blijven.

Wat kunt u zelf doen?

Hoe actiever en mobieler u bent, hoe minder kans op decubitus. Om de huid voldoende bouwstoffen te bieden om te kunnen herstellen is een gevarieerd dieet van belang. Heeft u geen of verminderd gevoel in bepaalde lichaamsdelen laat deze dan regelmatig controleren. Een vochtige huid (door bijvoorbeeld incontinentie) gaat eerder open. Tijdig verschonen en het gebruik van juist incontinentiemateriaal is daarom belangrijk.

Ulcus cruris venosum

De medische term ulcus cruris betekent letterlijk ‘zweer aan het onderbeen’. Er wordt ook vaak gesproken over een open been. Ulcus cruris venosum is de meest voorkomende vorm. Venosum betekent ‘veneus’ oftewel aders. De huid wordt erg kwetsbaar en er ontstaan (spontaan) wonden die niet gemakkelijk genezen. Een ulcus cruris ontstaat door een stoornis in de bloedsomloop. U merkt dit doordat de benen dik worden, de huid strak komt te staan en uw benen vermoeid aanvoelen.

Wat is de behandeling?

Om een ulcus cruris te laten genezen moet de kuitspier worden geholpen met het afvoeren van het overtollige vocht uit uw been. Dit wordt gedaan door middel van zwachtels. De zwachtels zullen regelmatig worden verwisseld door de thuiszorg. Dit gebeurt minstens één keer in de week.

Behalve met zwachtels zal het ulcus cruris verzorgd worden met wondzorgmaterialen. Wat voor soort materiaal het beste gebruikt kan worden in uw geval, beslist uw arts of de wondverpleegkundige. Nadat het vocht uit uw been is verdwenen en het ulcus cruris is genezen, krijgt u een therapeutisch elastische kous aangemeten. Deze kous zal ervoor zorgen dat het been slank blijft en de kans op het ontstaan van een nieuw ulcus cruris wordt verkleind. De kous zult u voor altijd overdag moeten blijven dragen.

Wat kunt u zelf doen?

Zorg voor meer beweging, door iedere dag ten minste een kwartier te wandelen en bij het lopen de voet goed af te wikkelen. Daardoor blijft het enkelgewricht beweeglijk en wordt de kuitspierpomp optimaal benut. Zorg voor een goede huidverzorging en goed schoeisel. Het is belangrijk dat de huid niet beschadigt. Wanneer de huid van de benen droog en schilferig wordt door het zwachtelen of het gebruik van therapeutisch elastische kousen kunt u de benen insmeren met een vette zalf zoals cetomacrogol. Door stoten of vallen kan een nieuwe wond ontstaan. Bekijk uw huis op onveilige plekken, die de kans op vallen of verwonden kunnen verhogen. Stop met roken, aangezien dit de genezing van de wond vertraagt, en voorkom overgewicht.

Diabetische voet

Onder een diabetische voet verstaat men alle voetafwijkingen die ontstaan ten gevolge van diabetes mellitus (suikerziekte).

Als u diabetes hebt, ontstaan voetwonden meestal door een aantal factoren. De belangrijkste zijn het gelijktijdig niet goed functioneren van zenuwuiteinde waardoor wondjes niet worden opgemerkt (neuropathie), aandoening van de bloedvaten waardoor minder zuurstofvoorziening aan de huid (angiopathie) of standsverandering van de voet door gewrichtsproblemen. 80% van de gevallen wordt het huiddefect veroorzaakt door een trauma aan de voet. Bijvoorbeeld door het dragen van verkeerd schoeisel of een steentje in de schoen.

Wat is de behandeling?

De behandeling van een diabetische voet wond is gericht op: 

• De oorzaak wegnemen: hierbij kunt u denken aan bijvoorbeeld druk verlagen, bloedvoorziening optimaliseren en infectie bestrijden.
• Het stabiliseren van de bloedsuikerwaarde.
• Het voorkomen van nieuwe wonden.

Wat kunt u zelf doen?

Wat kan helpen bij een diabetische voet is stoppen met roken, meer bewegen, dunne wollen sokken (of minimaal 80% katoen voor goede opname van zweet) zonder naden dragen en een dagelijkse voetinspectie. Gebruik hierbij zo nodig een spiegeltje om ook goed onder de voet te kunnen kijken. Laat de eelt en teennagels alleen behandelen door een professionele hulpverlener. Was uw voeten iedere dag onder lauw stromend water, droog ze goed af met een zachte handdoek, breng een dun laagje een pH-neutrale crème of babyolie aan op de droge of schilferige huid en verschoon uw sokken dagelijks. Draag geen schoenen die te krap of te kort zijn of een te lage neus hebben. Kies goede schoenen, eventueel in overleg met een podotherapeut of orthopedisch schoenmaker.

Oncologische wonden/ulcera zijn het gevolg van doorgroei van de tumor door de huid of worden veroorzaakt door de behandeling. Oncologische wonden of oncologische ulcera vereisen een verschillende behandeling.

Wat is een oncologische ulcus?

Een oncologische ulcus ontstaat door een tumor die door de huid heen groeit. Het ulcus kan grillig van vorm zijn en zich in de diepte uitbreiden. Het ulcus bloedt snel. Er kan sprake zijn van een extreme productie van wondvocht. De geur kan in een later stadium erg onaangenaam worden. Dit komt door afstervend weefsel en infectie die veroorzaakt wordt door bacteriën (deze hebben geen zuurstof nodig). De tumor kan pijnlijk zijn of jeuken.

Wat kunt u zelf doen?

Voeding is voor alle oncologische patiënten een belangrijk onderdeel van de verzorging. Bij de aanwezigheid van oncologische wonden is dit belang nog groter. Zo’n 50 tot 60% van de oncologische patiënten heeft te maken met ongewenst gewichtsverlies. Wanneer u niet voldoende eet en drinkt, is dat vaak ongunstig voor de behandeling. Er treden dan eerder complicaties op en er is meer kans op klachten. Die klachten kunnen op hun beurt de eetlust negatief beïnvloeden. Wanneer u wel goed eet en drinkt, heeft dat een positieve invloed op de genezing:

• De complicaties die na een operatie optreden zijn minder ernstig en de wondgenezing is beter.
• De bijwerkingen van radiotherapie en chemotherapie, zoals slijmvliesontsteking: zijn minder ernstig en duren minder lang.
• De immuniteit (afweer) is beter, waardoor er minder kans op infecties bestaat.
• De kwaliteit van leven wordt als beter ervaren.

Chirurgische en traumatische wonden zijn veroorzaakt door scherp of stomp geweld van buitenaf. Chirurgische en traumatische wonden zijn de meest voorkomende wonden. Een chirurgische wond is een wond die een medicus heeft toegebracht om u te opereren. Traumatische wonden zijn wonden die zijn ontstaan door situaties van buitenaf. Bijvoorbeeld na een hondenbeet of als u zich ergens aan heeft gestoten aan. Een veel voorkomende traumatische wond is een skin tear.

Wat is skin tear?

Een skin tear is een traumatische wond die in de eerste plaats voorkomt bij de ouder wordende huid. De ouder wordende huid is dunner en fragieler. Hierdoor kan de huid sneller kapotgaan door vallen, stoten, krabben of een ander soort van trauma. Hierdoor laat de bovenste laag van de huid los van de onderste laag. Skin tears komen het meest voor op de armen, handrug, benen en het gezicht. Maar ook op andere plaatsen kunnen skin tears voorkomen.

Wat is de behandeling?

De losliggende huidflap moet het liefst binnen 6 uur, maar zeker binnen 24 uur teruggelegd worden door uw arts of verpleegkundige. De huid wordt afgedekt met een siliconen wondcontactlaag die een paar dagen blijft zitten. Hierdoor kan de huidflap zich in de meeste gevallen weer hechten aan de onderliggende huidlaag.

Wat kunt u zelf doen?

Probeer het risico op vallen, stoten en andere trauma’s zoveel mogelijk te voorkomen door bijvoorbeeld losse vloerkleden te verwijderen, stevig schoeisel te dragen en scherpe hoeken van meubilair af te schermen. Goede voeding, niet roken en de huid goed hydrateren zorgen ervoor dat de huid minder kwetsbaar wordt.