Materialen voor wondzorg

Een gaas is een katoenen geweven of viscose niet-geweven, verband. Een kompres is meestal dikker dan een gaas en neemt meer vocht op. Gazen zijn geschikt om wonden mee schoon te maken, om holtes op te vullen, of om wondvocht te absorberen. Als het nodig is om het verband vaak te wisselen, zijn gazen de meest simpele en goedkope wondbedekking. Een gaas wordt bijna nooit droog op de wond aangebracht. Het gaas wordt in combinatie met producten als kraanwater of antibacteriële zalven en vloeistoffen gebruikt, zodat de wond vochtig blijft. Is het gaas ingedroogd? Dan moet het gaas eerst vochtig gemaakt worden voordat het verwijderd kan worden. Anders is het verwijderen pijnlijk en kan het weefsel in de wond wat beschadigen.

Fixatiematerialen

Bij fixatiemateriaal bestaat de keuze uit zwachtels en pleisters. De locatie en grootte van de wond, de conditie van de huid en de behandeling bepalen de wijze van fixatie en de keuze van het materiaal.

• Zwachtels kunnen worden gebruikt om de wond te verbinden.
• Pleisters kunnen worden toegepast voor de fixatie van droge wondbedekkers, zoals droge gazen of gazen rondom drains en voor het fixeren van zwachtels.

Vette gazen en wondcontactmaterialen

• Vette gazen bestaan meestal uit een open geweven structuur geïmpregneerd met een vet, meestal paraffine of vaseline. Het gaas verkleeft daardoor minder snel met het wondbed en het weefsel wordt niet beschadigd bij de verbandwisseling. Wondvocht wordt via de mazen van het vette gaas in het bedekkende verband opgenomen. Vette gazen worden in de regel een keer per dag verwisseld. Vette gazen mogen niet dubbelgevouwen worden anders kan het overtollig wondvocht er niet goed doorheen.
• Wondcontactmaterialen bestaan uit gaasachtig materiaal van kunststof met meestal een siliconen laag. Dit droogt niet in en verkleeft niet met het wondbed. Hierdoor kan het meerdere dagen op de wond blijven zitten. Wondvocht kan door de mazen in een absorberend secundair verband worden opgenomen.

Absorberende producten

Verbandmaterialen die absorberen worden gebruikt bij wonden met matig tot veel wondvocht. Absorberende verbanden zijn opgebouwd uit meerdere lagen met verschillende eigenschappen: een wondcontactlaag, een absorberende kernlaag en een toplaag van vochtafstotend materiaal. De wondcontactlaag verkleeft bij vochtige wonden niet met het wondbed. Het laat wondvocht onbeperkt door. Dit voorkomt vochtophoping in de wond. De absorberende kernlaag neemt het overtollige wondvocht in zich op. De toplaag van vochtafstotend materiaal voorkomt het lekken van wondvocht waardoor kleding en beddengoed wordt beschermd.

Lekt er erg veel vocht uit de wond? Dan kan het zijn dat een absorberend verband snel verzadigd is. Een super absorberend verband kan meer vocht opnemen en kan daardoor langer op de wond blijven zitten. Hierdoor zijn minder verbandwissels nodig. Super absorberende verbanden hebben een kern van polymeren die in gel veranderen als het vocht wordt opgenomen. Hierdoor kunnen ze meer vocht opnemen dan gewone absorberende verbanden.

Bij wonden met veel wondvocht of fistels kan het nodig zijn de wondranden te beschermen tegen de inwerking van het wondvocht. Een beschadigde wondrand vergroot de kans op infecties, vertraagt het genezen van de wond en kan pijn en jeuk veroorzaken. Om dat te voorkomen kunnen huidbeschermers en huidverzorgende middelen worden gebruikt.

Reinigende vloeistoffen

Reinigende vloeistoffen kunnen op verschillende manieren worden toegepast. Het kan bijvoorbeeld in de wond worden gespoten. Gazen kunnen ook in de vloeistof gedrenkt worden en daarna op de wondbodem worden gelegd of de wond kan hiermee uitgeveegd worden. De wond wordt hierbij gereinigd van losse stukjes wondmateriaal en bacteriën.

Hydro-actieve verbanden

Hydro-actieve verbanden kunnen grote hoeveelheden vloeistof absorberen. Ook vreemd materiaal en debris (restanten) worden in de gel opgenomen. Ze creëren een vochtig milieu wat de wondgenezing bevordert en ze reinigen de wond. Hydro-actieve verbanden kunnen meerdere dagen in de wond blijven en worden gebruikt bij vochtige tot zeer natte wonden. Ze zijn geschikt voor de reiniging van gele en zwarte wonden.

Alginaten

Alginaat is afkomstig uit bruin zeewier. Alginaten bevorderen de bloedstolling en kunnen tot twintig keer hun eigen gewicht aan vocht absorberen. Een alginaat verandert in een gel als het in contact komt met wondvocht. Daardoor past het zich aan aan het reliëf van de wond. Dit kan de pijn verlichten. Een alginaat reinigt de wond van bacteriën en debris en is geschikt voor wonden met veel wondvocht. Een alginaat kan meerdere dagen in de wond blijven. Het mag niet over de wondranden aangebracht worden omdat dan de kans bestaat dat het de wondranden verweekt. 

Antibacteriële producten

Antibacteriële producten voorkomen en bestrijden wondinfecties. Ze worden alleen op indicatie en kortdurend toegepast bij (dreigende) wondinfecties. Antibacteriële producten zijn verwerkt in crèmes, verbandmaterialen, sprays of gels. Voorbeelden zijn honingproducten, zilverhoudende en jodiumhoudende producten.

Geurneutraliserende verbanden

Geurneutraliserende verbanden neutraliseren de geuren van sterk ruikende wonden. Dit zijn vaak oncologische ulcera en diepe decubitus wonden. Deze geurneutraliserende producten bevatten actieve kool- en soms ook antibacteriële bestanddelen zoals zilver. Om geur bij wonden te voorkomen is het heel belangrijk om het verband ook op tijd te wisselen.

Hydrocolloïden

Hydrocolloïdverbanden hebben veel voordelen. Ze bevorderen het genezingsproces, laten geen zuurstof door naar de wond en verminderen bacteriële besmetting door opname van bacteriën in de gel. Ze veranderen geleidelijk in gel als ze in contact komen met wondvocht. Deze verbanden zijn zelfklevend aan de wondzijde, soepel en passen zich door de lichaamstemperatuur aan de lichaamsvorm aan.

Hydrogels

Hydrogels zijn producten die de wond vochtig maken als ze te droog zijn. Hydrogels bevatten meestal een grote hoeveelheid (80 tot 99%) water maar ook alginaat of antimicrobiële bestandsdelen. Hydrogels creëren het juiste vochtige milieu door, afhankelijk van de vochtigheid van de wond, vocht af te staan of op te nemen. Hydrogels plakken niet aan de wond en reduceren pijn, omdat het water in de gel een verkoelende werking heeft. Afhankelijk van de vochtigheid van de wond kan een hydrogel meerdere dagen in de wond blijven zitten.