Insulinemeting bij diagnostiek diabetes type 2

Waarom is het zinvol om de insulinespiegel te meten als je de glucosewaarde al weet?

‘Het diagnosticeren van diabetes type 2 gebeurt nu aan de hand van verhoogde glucosewaarden. Worden deze te hoog, dan starten we met behandelen. Maar dikwijls gingen de insulinespiegels al veel eerder in het ziekteproces omhoog, als gevolg van insulineresistentie. Dit is een geleidelijk en ziekmakend proces. Insulineresistentie is schadelijker dan gedacht en veroorzaakt hartinfarcten, nierinsufficiëntie en andere diabetescomplicaties, vaak al lang voordat mensen de diagnose diabetes type 2 krijgen. Mensen zijn al ziek, zonder dat de glucosewaarden zijn verhoogd.’

Hoe meet je de insulinewaarde?

‘Om zicht te krijgen op de insulinespiegel laat je een HOMA-IR bepalen. IR staat voor insulineresistentie. Deze HOMA-IR-index zegt iets over de insulinespiegel in relatie tot de glucosewaarde op dat moment. Deze laat je nuchter bepalen, tegelijkertijd met een nuchtere glucosewaarde. Stel iemand heeft een nuchtere glucose van 5,5 mmol/l. Bij een gezond persoon hoort daar een HOMA-IR van 1.0 bij. Meet je een HOMA-IR van 2,5, dan is er waarschijnlijk sprake van insulineresistentie.’ (Zie kader)

U wilt onderzoeken of het laten bepalen van de HOMA-IR zinvol is binnen een bevolkingsonderzoek. Waarom?

‘Zoals gezegd, insulineresistentie is schadelijk voor het lichaam. Nu gaan we pas behandelen als er diabetes type 2 is gediagnosticeerd, maar vaak is het kwaad dan al geschied. Mensen met een hoge BMI of dikke buik, pikken we er nog wel redelijk snel uit, maar we weten niet wat we missen. Niet iedereen met insulineresistentie is dik. Door de HOMA-IR naar voren te schuiven, krijg je deze mensen eerder in beeld.’

Wat zijn de behandelopties bij insulineresistenties?

‘Bij mensen met overgewicht begint dit met leefstijlverandering waarbij afvallen en gezond eten centraal staan. Daarnaast zijn voldoende beweging, goed slapen, liever geen ploegendienst en weinig stress belangrijk. Eigenlijk de leefstijlmaatregelen die nu ook gelden voor mensen met diabetes type 2. Is dit onvoldoende effectief dan kan metformine, een GLP-1 analoog of het in diskrediet geraakte middel pioglitazon overwogen worden. Deze middelen verhogen de insulinegevoeligheid. We weten eigenlijk nog niet of voor niet obese mensen met insulineresistentie dezelfde behandelopties effectief zijn. Deze mensen komen nu eigenlijk niet in beeld totdat ze diabetes type 2 hebben. Zij presenteren zich vaak pas in een wat verder gevorderd stadium van diabetes. Waarschijnlijk zijn deze mensen ook te zwaar voor hun eigen lichaam, ondanks dat er geen obesitas is.’

Is een extra screening of bevolkingsonderzoek wel haalbaar bij de huidige personeelstekorten en stijgende zorgkosten?

‘Een terechte vraag. Hiervoor moet een economische balans worden opgemaakt. Maar als je insulineresistentie niet tijdig ontdekt, kan dit op termijn uitmonden in een hartinfarct, CVA of nierfalen; allemaal ziektebeelden die de samenleving veel geld kosten. Als je dat geld kunt herinvesteren in vroegdiagnostiek en preventie, dan kun je daarmee dure behandelingen en veel leed voorkomen. Onderzoek moet uitwijzen of dit financieel uit kan, maar het past wel binnen de tendens preventie meer prioriteit te gaan geven.’

Is het zinvol om een HOMA-IR bepaling te doen bij iemand die al diabetes type 2 heeft?

‘Zeker. Vooral bij mensen met een beginnende diabetes type 2 is het zinvol om te weten wat het onderliggende ziekteproces is. Heb je iemand tegenover je die insulineresistent is of iemand die te weinig insuline aanmaakt? Hier kun je het behandelbeleid op afstemmen. Gebruiken mensen al insuline, dan heeft een HOMA-IR bepaling geen zin. Deze kan namelijk geen onderscheid maken tussen lichaamseigen en toegediende insuline.’