Vroege onderkenning eetstoornis bij diabetes belangrijk
'Mensen met diabetes zijn vatbaarder voor eetproblemen'
Mensen met diabetes hebben een sterk verhoogd risico op eetproblemen en eetstoornissen. Vroege onderkenning van het probleem draagt bij aan het herstelproces. Hoe herkent u als zorgprofessional een eetprobleem bij uw patiënt en hoe maakt u het bespreekbaar?
Verschillende oorzaken voor eetproblemen
Vijf tot vijftig procent van de mensen met diabetes ervaart problemen met eten. Klinisch psycholoog Sasja Huisman zegt hierover: ‘De vijf ligt dan eerder bij de eetstoornissen, de vijftig bij eetproblemen. Mensen met diabetes zijn vatbaarder voor eetproblemen. Dat heeft meerdere oorzaken. Van jongs af aan ligt er noodgedwongen een overmatige focus op eten en getallen, zoals het tellen van koolhydraten. Daarnaast zijn mensen met diabetes vaker lichamelijk niet in balans door de schommelende glucosewaarden. Hierdoor zijn ze psychisch ook kwetsbaarder.''Deze twee factoren bij elkaar opgeteld, maakt dat mensen met diabetes eigenlijk met 2-0 achterstaan. Zeker kinderen en jongvolwassenen die vroeg in hun leven diabetes type 1 krijgen. Zij hebben meer tijd om bepaalde gedragspatronen te ontwikkelen op het gebied van voeding en diabetes.’
Pas laat om hulp vragen
Mensen met een eetstoornis vragen vaak pas laat om hulp voor hun problemen. Ze schamen zich, hebben onvoldoende kennis van de aandoening of hebben een beperkt vermogen om de ernst van hun situatie in te schatten. Veel mensen weten of voelen wel aan dat ze een eetstoornis hebben, maar ontkennen dat soms voor zichzelf en anderen. Vroege onderkenning gevolgd door snelle toeleiding naar passende zorg is belangrijk om het herstelproces snel op gang te brengen. Daarom is het belangrijk dat zorgprofessionals de signalen die wijzen op een eetstoornis oppikken en het initiatief nemen om iets te doen met deze signalen. Huisman: ‘Hoe verder in het proces, hoe moeilijker het is om het op te lossen.’Ernstige lichamelijke gevolgen
Eetstoornissen kunnen ernstige lichamelijke, zelfs levensbedreigende gevolgen hebben. Huisman: ‘Dit geldt voor alle mensen, maar mensen met diabetes krijgen er nog een ‘diabetessausje’ overheen. Een verstoorde verhouding met eten, zoals bijvoorbeeld insuline overslaan om af te vallen, het gebruiken van laxeermiddelen, telkens overeten of juist niet eten, kan zorgen voor hypers en hypo’s. Dit kan weer leiden tot vermoeidheid, minder concentratie en stemmingswisselingen. Ook ketoacidosen met opname in het ziekenhuis of zware hypo’s waarbij hulp van derden nodig is, kunnen gevolgen zijn van een eetstoornis bij mensen met diabetes.’
De diagnose eetstoornis wordt gesteld volgens de criteria van de DSM-5 (een internationaal classificatiesysteem). Huisman: ‘Voor een diagnose van de eetstoornissen anorexia nervosa (het vermijden van eten of zeer weinig eten), boulimia nervosa (eetbuien, gevolgd door bv. braken of extreem sporten om gewichtstoename te voorkomen) of binge eating disorder (eetbuien) zijn er in de DSM-5 strikte regels afgesproken over duur, frequentie en gevolgen van de eetstoornis. Bijvoorbeeld of je nog wel of niet menstrueert, je gewicht, hoe vaak je overgeeft en of je een verlies van controle ervaart.
Wat betreft de cijfers: er zijn maar weinig studies die naar vrouwen én mannen hebben gekeken, maar we denken dat vrouwen vatbaarder zijn voor eetproblemen dan mannen. Ook jongvolwassenen lijken meer kwetsbaar voor een eetstoornis, maar dat is in onderzoek helaas ook nog niet goed afgezet tegen mensen van andere leeftijden.’
Signalen niet makkelijk te herkennen
In de praktijk zijn signalen die iemand met een eetstoornis afgeeft niet gemakkelijk te herkennen. Huisman: ‘Mensen met eetstoornissen zijn meesters in het verdoezelen van signalen. Toch kunnen de volgende veranderingen in gedrag bijvoorbeeld wijzen op een eetstoornis: het ineens lezen van etiketten, het niet meer eten van specifieke producten en/of overmatig bewegen.’Ook kunnen mensen zich presenteren met andere klachten. ‘Signalen als somber en/of boos zijn, een kort lontje hebben, kunnen ook met een eetstoornis te maken hebben. Voor al deze signalen geldt dat ze ook ergens anders over kunnen gaan. Dat maakt het lastig om te bepalen of iemand echt met eetproblemen kampt of dat er iets anders speelt.’
Meer dan een eetprobleem
Daarbij komt dat een eetstoornis vaak niet alleen over eten gaat, maar ook over de relatie die iemand heeft met zichzelf en/of met anderen. Huisman: ‘Vaak gaat een eetstoornis gepaard met een laag zelfbeeld. Daarom is het belangrijk om niet alleen naar het eten te kijken, maar ook naar de situaties die de eetproblemen kunnen uitlokken.’Niet oordelen
Meestal heeft iemand al een behoorlijke periode van worsteling achter de rug voordat de omgeving opmerkt dat er sprake is van een probleem. Wilt u een eetprobleem bespreken met een patiënt, dan is zorgvuldigheid geboden. U kunt benoemen dat uit onderzoek is gebleken dat mensen met diabetes vaker eetproblemen hebben en vervolgens vragen of u hierover een vraag mag stellen. Huisman: ‘Het is belangrijk onderscheid te maken tussen hoe je op de persoon en op de eetstoornis reageert. Reageer op een respectvolle, niet oordelende manier op de persoon: vraag hoe het gaat, zeg wat je is opgevallen. Geef aan dat je je zorgen maakt over het eetgedrag, maar mix dit niet met je oordeel over die persoon. Want dat is het laatste wat mensen met een eetstoornis nodig hebben.’Bron: ggzstandaarden.nl
Meer lezen over diabetes?
Mediq ondersteunt u graag met slimme diensten en relevante kennis. Want goede zorg gaat verder dan alleen het leveren van de juiste producten voor elke patiënt. Ook aandacht, vakmanschap en op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen zijn onmisbaar. In ons kenniscentrum leest u kennisartikelen, interviews, casuïstiek en tips.