Kenniscentrum

Hoe digitaalvaardig is uw oudere patiënt?

Oudere vrouw gebruikt tablet om te beeldbellen met zorgprofessional
VAKKENNIS - ‘Een tijd terug vroeg een man van tachtig om een insulinepomp met CGM. Eerst waren we huiverig, maar we hebben het toch gedaan en het gaat erg goed’, zegt Margriet Bonthuis, diabetesverpleegkundige in het Deventer Ziekenhuis.
‘Deze man fietst nog veel en voelde zijn hypo’s niet meer goed aankomen. Ook had hij een stijve nek waardoor het steeds moeilijker werd om in de buik te spuiten met een insulinepen. Met de pomp hoeft hij maar één keer in de drie dagen een infuusset te vervangen. Hij kwam samen met zijn vrouw naar het spreekuur en vroeg om een pomp met CGM. Samen met de internist besloten we het traject aan te gaan en we zijn tot nu toe heel tevreden over hoe het gaat.’

Waar let ik op?

Volgens Bonthuis hoeft leeftijd geen criterium te zijn; de ene oudere is de andere niet. Sommige mensen zijn enorm digitaalvaardig en anderen helemaal niet. ‘Uiteraard zijn er wel een aantal zaken waarmee ik rekening hou. Bij oudere mensen weet ik dat ik een nieuwe techniek wat langzamer en wat vaker moet uitleggen. Ook kijk ik altijd of de handfunctie nog goed genoeg is om de apparaten te bedienen. Daarnaast let ik op de terminologie; begrijpen ze alle Engelse termen en zijn ze in staat om het programma uit te lezen en te interpreteren? Ze moeten ook een helpdesk kunnen bellen als er iets misgaat en dan is het belangrijk dat ze de persoon aan de andere kant van de lijn kunnen volgen.’

Is groepsinstructie geschikt?

‘Deze tachtig jarige man heb ik bewust niet uitgenodigd voor de groepsinstructie. Ik probeer dan altijd om de deelnemers qua niveau en tempo zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen. Het moet niet zo zijn dat één persoon het niet kan bijbenen. Dat is voor alle betrokkenen vervelend. De man van tachtig heeft samen met zijn vrouw de instructie van de pompfirma gekregen. Daarnaast heb ik aangegeven dat ze het niet in een keer hoefden te kunnen en gerust nog eens terug konden komen. Het is belangrijk dat ze de rust voelen om de informatie goed op te nemen. De vrouw van deze man is heel snel en handig. Voor mij is het dan een aandachtspunt om ervoor te zorgen dat juist de man erbij wordt betrokken, want hij moet het straks ook alleen kunnen.’

Is het doelmatig?

Ook Marlies Wouters, diabetesverpleegkundige in het Nij Smellinghe Ziekenhuis in Drachten, ziet grote verschillen tussen de digitale vaardigheden bij oudere mensen. ‘Bij het wel of niet voorschrijven van een insulinepomp, FGM of CGM kijken wij niet zozeer naar leeftijd maar vooral naar doelmatigheid. Het gebruik van een pomp of sensor moet bijdragen aan een behandeldoel en dit moet in verhouding staan tot de kosten. Daarbij is er een groot verschil tussen CGM en FGM. Veel ouderen bij ons gebruiken de FreeStyle Libre. Het biedt ze veel voordelen: ze hoeven niet meer in hun vingers te prikken, krijgen meer inzicht in hun diabetes en worden gewaarschuwd door de alarmen. Voor ons is het praktisch dat we op afstand kunnen meekijken.’

Zelf waarden interpreteren

De drempel voor FSL is vrij laag, ook bij oudere mensen. Toch hebben in Nij Smellinghe niet alle mensen die ervoor in aanmerking komen een FSL. Wouters: ‘Er zijn patiënten die wekelijks een dagcurve maken maar verder niet aan zelfcontrole doen. Voor hen betekent het viermaal daags scannen met een FSL en het interpreteren van de waarden, vaak veel extra werk. Veel mensen willen dat niet en je kunt je ook afvragen of dat zinvol is. We schrijven de FSL vooral voor aan mensen die het gewend zijn om dagelijks viermaal hun glucosewaarde te prikken en ook in staat zijn zelfstandig hun waarden te interpreteren.’

Een smartphone

Nu de reader van de FSL niet meer leverbaar is, werpt het gebruik van de A5X wel een extra drempel op, meent Wouters. ‘Deze kan voor veel mensen die geen smartphone gewend zijn, te ingewikkeld zijn in gebruik. Dat betekent dat een FSL vooral is voorbehouden aan mensen met een smartphone. Dit geldt in mindere mate voor mensen in een verzorgingstehuis. Bij hen is het dragen van een FSL vaak een uitkomst voor het zorgpersoneel en zij kunnen dikwijls wel overweg met de A5X.’

Terug op pentherapie

‘Bij ons worden niet vaak oudere mensen, zeg 75-plussers, op een insulinepomp met CGM gezet. Wel bieden we soms een CGM aan bij type 1-ers die al langer een insulinepomp gebruiken. In de praktijk is het vaker omgedraaid, dat mensen, vooral kwetsbare ouderen, van pomptherapie overgaan op pentherapie in combinatie met de FSL. Deze beslissingen bespreken we in het multidisciplinair overleg en worden altijd genomen in nauw overleg met de patiënt.’